Pretkliničke studije na miševima i svinjama sa indukovanim teškim oblikom spinalne mišićne atrofije pokazale su da je genska terapija data intravenski efikasna i da dovodi do povećanja vrednosti SMN proteina u krvi, produžava životni vek životinjama i može poboljšati motoričke funkcije.
Na osnovu ovih istraživanja započete su prve kliničke studije sa genskom terapijom. Prva studija započeta je 2014. godine i nazvana je START studija. Nakon toga započeto je još nekoliko studija sa nazivima STR1VE, SPRINT i STRONG. Uključivanje ispitanika u sve studije je završeno, dok je STRONG studija ( intratekalna primena genske terapije) prekinuta od strane Američke agencije za hranu i lekove (FDA). Na osnovu rezultata STRONG studije, otpočeta je nova klinička studija intratekalne primene genske terapije( STEER) nakon odobrenja FDA-a.
Genska terapija ispitivana je je u tri kliničke studije koje su uključile ukupno 69 dece sa tipom 1 SMA i jednoj studiji koja je uključila 29 beba bez simptoma sa 2 ili 3 kopije gena SMN2. U svim studijama, genska terapija je poboljšala funkcionalni status većine dece koja su učestvovala. Najveća, jednostavno senzacionalna efikasnost, primećena je kod novorođenčadi bez ikakvih simpotoma bolesti koja su primala lek u prvom mesecu života: ova deca su stekla sposobnost da samostalno hodaju. Visoka efikasnost je primećena i kod odojčadi do 4 meseca starosti sa pojavom simptoma. Pozitivni efekti kod starije dece su prisutni, ali manje izraženi u odnosu na manju decu sa pojavom sipmtoma na početku primene genske terapije. Efikasnost genske terapije je ista kao i kod ostalih lekova koji deluju na sam uzrok bolesti: bebe sa veoma kratkim trajanjem bolesti pokazuju najbolji odgovor. Deca koja su još uvek bila potpuno bez simptoma kada su primila gensku terapiju, postigla su normalan motorni miljokaz za uzrast . Kod dece sa uznapredovalom atrofijom mišićnog tkiva stepen poboljšanja je bio značajno manji. Prema evropskim stručnjacima, ne treba očekivati uopšte poboljšanje nakon primene genske terapije kod dece sa veoma uznapredovalim gubitkom mišićne funkcije. Kod najtežih oblika SMA ( tip 1) skoro 90% motoneuroa degeneriše u roku od 6 meseci nakon rođenja, tako da u takvim slučajevima nije moguće potpuno ozdravljenje i normalan motorni razvoj. Ovo je bitno pomenuti u svetlu prikupljanja novca za gensku terapiju širom sveta kao vidom “izlečenja”.
Genska terapija nije izlečenje i ne može apsolutno dovesti do povlačenja simptoma SMA ukoliko su već bili prisutni pre primene terapije, poseebno kod najtežeg oblika SMA – tip 1.
REFERENCE
Foust KD, Wang X, McGovern VL, et al. Rescue of the spinal muscular atrophy phenotype in a mouse model by early postnatal delivery of SMN. Nat Biotechnol. 2010;28:271–274. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2889698/
Duque SI, Arnold WD, Odermatt P, Li X, Porensky PN, et al. 2015. A large animal model of spinal muscular atrophy and correction of phenotype. Ann. Neurol. 77:399–414. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmid/25516063/
Pregled kliničkih studija primene genske terapije
START – faza dugotrajnog praćenja ispitanika koji su dobrovoljno nastavili prvobitnu studiju (faze I, SMA tip 1, IV aplikacija).
STR1VE – SAD – faza 3 kod beba sa obolelih od SMA tip 1 ispod 6 meseci starosti ( IV aplikacija).
STR1VE – EU – Evropska studija faza 3 kod beba sa obolelih od SMA tip 1 ispod 6 meseci starosti ( IV aplikacija).
SPR1NT – globalna studija faza 3 kod presimptomatski obolelih beba sa 2 ili 3 kopije SMN2 gena starosti ispod 6 nedelja starosti( IV aplikacija).
STRONG – studija faza ½ kod obollih od SMA sa 3 kopije SMN2 gena starosti od 6 meseci do 5 godina (IT aplikacija). Studija je prekinuta!
SMART – studija faza 3b, otvorenog tipa, multicentrična, radi dalje procene sigurnosti i efikasnosti genske terapije kod pacijenata sa spinalnom mišićnom atrofijom (SMA) težine iznad 8,5kg do 21kg nakon jednokratne intravenske infuzije.
STEER – randomizovana, duplo slepa, placebo kontrolisana studija, faza 3, za procenu kliničke efikasnosti, sigurnosti i podnošljivosti jednokratne intratekalne aplikacije genske terapije kod pacijenata obolelih od SMA tip 2 koji nisu prethodno lečeni, uzrasta od 2 do 18 godina, sposobni da sede samostalno, ali nikada nisu samostalno hodali.
STENGTH – studija faza 3b, otvorenog tipa, multicentrična u cilju evaluacije tolerancije, sigurnosti i efikasnosti genske terapije date u kičmeni kanal kod obolelih od SMA koji su prethodno primali Spinrazu ili Risdiplam.
O aktuelnim i planiranim kliničkim studijama sa geneskom terapijom kao i kompanije Novartis Gene Therapy, možete se informisati u našim rubrikama VESTI i KLINIČKE STUDIJE
